ชื่อ-นามสกุล : คุณยายตา ตะวัน แม่เพลง/สาวรำวง คณะรำวงเหล่าชัยนารี

---

เบอร์ติดต่อ : -

---

ที่อยู่ : 131 บ้านเหล่า ต.ล้อมแรด อ.เถิน จ.ลำปาง

---

ประวัติกวีและผู้ขับขาน (ย่อ) : ยายตา ตะวัน แม่เพลงหัวใจแกร่งแห่งคณะรำวงเหล่าชัยนารี
คุณยายตา ตะวัน แม่เพลงและสาวรำวงหมายเลข 1 ของคณะรำวงเหล่าชัยนารีในวัย 81 ปี (ข้อมูลเมื่อ พ.ศ. 2555) เล่าถึงจุดเริ่มต้นของการเข้ามาสู่เส้นทางการแสดงรำวงว่า เมื่อเกือบ 60 ปีก่อน การเล่นรำวงได้รับความนิยมเป็นอย่างมาก เมื่อมีงานวัดหรืองานปอยหลวงคราวใดหากต้องการปัจจัยเข้าวัดมากๆ ก็มักจะมีการจ้างรำวงมาเล่น เช่นเดียวกับวัดบ้านเหล่าหลวงในยุคนั้นที่จะต้องจัดคณะรำวงมาในงานปอยหลวงเป็นประจำทุกปี ในตอนที่ยายตาอายุได้ประมาณ 15 ปีนั้น ผู้ใหญ่แสน (แก่บ้านในตอนนั้น) ได้มาขอกับคุณพ่อของคุณยายตา คือ พ่อหลี (แม่ของยายตา คือ แม่เจ้าขี้ไก่เป็นลูกพี่ลูกน้องกับพระสถลเจ้าเมืองเถินบุรีหรือนายอำเภอเถินคนแรก) ว่าจะขอพายายตาไปประชันรำวงกับคณะเสาสูงและคณะนารีทิพย์สะท้อนที่มาแสดงแข่งกันที่บ้านท่าหลวง ตลอดระยะเวลา 7 วันที่คณะรำวงทั้ง 2 คณะได้มาแสดงนั้น คุณยายตาได้ขึ้นไปฟ้อนรำร่วมกับสาวรำวงจนสามารถจดจำท่ารำต่างๆ ได้ โดยได้รับการสนับสนุนจากแก่บ้านและผู้ใหญ่อีกหลายของหมู่บ้านที่ต้องการตั้งคณะรำวงของบ้านเหล่า (มีข้อสังเกตว่า คุณยายตา ตะวัน เป็นผู้มีความทรงจำที่ดีมาก แม้ในขณะทดลองเล่นรำวงให้ผู้สัมภาษณ์ได้เก็บข้อมูล ก็มีเพียงยายตาท่านเดียวเท่านั้นที่สามารถจดจำเนื้อร้องของเพลงรำวงได้ทั้งหมด)
หลังจากนั้นคุณยายตาก็ไปหัดเรียนแบบครูพักลักจำกับคณะรำวงเสาสูงที่ระแหง จ.ตาก โดยไปอยู่กับคนรู้จักและได้เข้าไปดูการหัดรำวงของคณะเสาสูงในฐานะคนดูรำวง ระหว่างนั้นก็แอบหัดร้องเพลงและจดจำท่ารำต่างๆ ไปด้วยโดยมีเพื่อนรุ่นพี่ที่ไปดูรำวงด้วยกันคือ พี่ปิ่นมาลา ขุนวัง คอยช่วยจดเนื้อเพลงให้ ใช้เวลาประมาณ 3 สัปดาห์คุณยายตาก็จดจำทุกอย่างได้และกลับมาที่บ้านเหล่าเพื่อสอนเพลงและท่ารำให้กับคนอื่นๆ สำหรับคณะรำวงของบ้านเหล่านั้น ครูกีซึ่งเป็นครูประชาบาลและเป็นนักดนตรีในขณะนั้นได้เป็นผู้ตั้งชื่อให้ โดยนำชื่อหมู่บ้านและสมาชิกรำวงซึ่งทั้งหมดเป็นคนในหมู่บ้านมาตั้งเป็นชื่อคณะว่า “คณะรำวงเหล่าชัยนารี”
ความพิเศษของคณะรำวงเหล่าชัยนารีอยู่ที่การคิดประดิษฐ์ท่ารำหรือที่เรียกว่ารำแบบ “แอ็กท่า” และการมีเนื้อเพลงใหม่ๆที่ไม่ซ้ำกับเพลงของคณะอื่นๆ หลายเพลง จึงทำให้เมื่อมีการประกวดรำวงครั้งใด คณะเหล่าชัยนารีก็มักจะได้รับชนะเลิศ ขึ้นมา โดยคุณยายตา ตะวัน ถือเป็นหนึ่งในสมาชิกคนสำคัญที่คิดทั้งเนื้อร้องและท่ารำ โดยเพลงที่คุณยายแต่งเองและชื่นชอบมากที่สุดคือ เพลง นกยูงรำแพน ซึ่งมีคำร้องว่า “นกยูงรำแพนอกแอ่น ชูหงอนงามกระไร ขนหางเจ้าเป็นประกาย สลับลวดลายเยื้องกรายน่าดู ยูงทองร้องหา มาบินเที่ยวหากอนอยู่ โผผินบินตามหาคู่ ฟังดูเสียงดังก้องไพร โก่งๆ กะโต้งโฮง โก่งๆ กะโต้งโฮง” สำหรับเพลงนี้มีที่มาจากการที่คุณยายเข้าไปทำไม้ในป่าแล้วได้พบเห็นนกยูงตัวผู้กำลังรำแพนหางอยู่นั่นเอง

---

ผลงาน : ในการสัมภาษณ์คุณยายตา ตะวัน และผู้บอกข้อมูลท่านอื่นๆ พบว่า คณะรำวงเหล่าชัยนารีมีเพลทั้งสิ้น 117 เพลง และสามารถแบ่งเนื้อหาของเพลงโดยใช้กรอบแนวคิดเรื่องบทบาทหน้าที่ของเพลงพื้นบ้านเป็นเกณฑ์ในการศึกษาวิเคราะห์ พบว่ามีบทบาทดังนี้ 1) บทบาทในการให้ความบันเทิง มีจำนวนทั้งสิ้น 105 เพลง แบ่งเป็นเนื้อหาที่แสดงถึงการเกี้ยวพาราสี การชื่นชมคู่รำ และการเชื้อเชิญ จำนวน 62 เพลง เนื้อหาที่แสดงถึงความน้อยใจ ตัดพ้อต่อว่า จำนวน 33 เพลง เนื้อหาที่แสดงความงดงามของธรรมชาติ จำนวน 6 เพลง เนื้อหาที่นำมาจากเรื่องราวในวรรณคดี จำนวน 4 เพลง 2) บทบาทในการให้ความรู้ มีจำนวน 3 เพลง 3) บทบาทในการควบคุมสังคม มีจำนวน 6 เพลง และ 4) บทบาทในการเป็นทางระบายความคับแค้นใจ จำนวน 3 เพลง

---

รูปแบบ : ผู้ขับขาน

---

หมวด : รำวง

---

ระบำ/ทำนอง : ทำนองพื้นบ้าน/รำโทน

---

ปีที่สร้าง : -

---

แหล่งข้อมูล : ภาณุวัฒน์ สกุลสืบ. (2556). การศึกษาเพลงรำวงจากตำบลล้อมแรด อ.เถิน จ.ลำปาง. วารสารลำปางหลวง. 1 (2). หน้า 59-72. คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ ม.ราชภัฏลำปาง.

---

ผู้บันทึก : Panuwat Sakulsueb

---

วันที่บันทึก : 31/07/2564

---

เปิดอ่าน : 617 ครั้ง

---

การเขียนอ้างอิงข้อมูลจากเว็บไซต์

ภาพ

วิดีโอ

แผนที่ทางภูมิศาสตร์